بازخوانی نظریه های روابط بین الملل در دوران پسا کرونا

کرونا ویروسی  نو پدید و باز پدیدی که این روزها مرزهای بین المللی را در هم  نوردیده و انسانهای مختلف دراقصی نقاط جهان را گریبانگیر درد مشترک انسانی نموده است دردی که انسان عصر مدرن  درجوامع بشری را در مواجه  ای مستقیم با این  پاندمی  که ثمره آن بحرانهای بهداشتی ، اجتماعی ، اقتصادی و سیاسی .. است رو به رو نموده و انسان بحران زده که خود را در برابر زیست جدید انسانی و اجتماعی می بیند  بی شک خواستار  بازتعریف و نگاه دوباره به کارکردهای سازمانهای بین الملل و نظریه های روابط  بین المللی  است،  زیرا تئوری های روابط بین الملل با محوریت نهادهای بین المللی ، همکاری های منطقه ای ، هویت یا انواع نظریه ها و مکاتب  پست مدرنیسم  جوابگوی نیاز انسان وحشت زده از این بحران عالم گیر نیست.

وقتی تاریخ را ورق  می زنیم شاهد آن هستیم که نظم نوین بین‌المللی در طول تاریخ، همواره از دل خرابه‌های جنگ‌های بزرگ و جهانی بیرون آمده است. از جمله مهمترین این موارد می توان به امضای معاهده وستفالی بعنوان نخستین پیمان صلح چندجانبه و مبنای تشکیل دولت های مستقل در سال ۱۶۴۸ و پیامد جنگ های ۳۰ ساله، کنسرت اروپا بعد از شکست ناپلئون و برگزاری کنگره وین در سال ۱۸۱۵ ، پایان جنگ جهانی اول و صلح ورسای در سال ۱۹۱۹ و فروپاشی نظام چندقطبی در اثر جنگ جهانی دوم و شکل گیری نظام دوقطبی در سال ۱۹۴۵ اشاره کرد اگر جهان امروز نتواند به کنترل و مهار خسارت های این ویروس ناشناخنه بپردازد . و دامنه ویرانی ها و خسارت های اقتصادی، اجتماعی و سیاسی ناشی از شیوع جهانی  پاندمی کرونا، در سطح جنگ جهانی ارزیابی شود، می‌توان انتظار داشت که  در آینده نچندان دور شاهد نظم جدیدی در عرصه‌های مختلف در سطح نظام بین‌الملل باشیم

پرواضح است که در دوره پسا کرونا، شاهد تغییراتی در سیاست های اقتصادی، امنیتی، اجتماعی در سطوح ملی، منطقه ای و بین المللی ‌و حتی در شیوه  زیست و رفتارهای فردی مردم جوامع مختلف  خواهیم   بود زیرا شیوع بیماری کرونا در جهان، جدا از منشاء دولتی یا غیردولتی و یا طبیعی و مصنوعی آن، بار دیگر ناکارآمدی مدیریت بین المللی را به اثبات رسانده است.

بنابراین تاکید بر ابعاد پاندمی  این بحران جهانی ضرورت همکاری کشورها در سطح ملی، منطقه ای و بین المللی   در جهت بهره برداری  از منافع مشترک  برای تمام بشریت را دوچندان کرده است.

زیرا کرونا امروز در حال تحمیل مناسبات جدیدی در تعاملات انسانی و روابط منطقه ای و بین المللی مابین کشورهای جهان است.

حال در این گزارش به دنبال پاسخگویی به این سوال هستیم که کرونا چه تاثیری برآینده روابط ایران با کشور افغانستان خواهد داشت

شیوع ویروس  کرونا  در افغانستان با توجه به مشکلات حاکمیتی و بروز آشفتگی سیاسی به نتیجه نرسیدن مذاکرات صلح و درگیری های سیاسی و نداشتن سیستم های بهداشتی کارآمد که  شامل خدمات ضعیف بهداشتی و زیرساخت های متزلزل بهداشتی است. و همچنین این کشور با میزان بالای بیسوادی و عدم آگاهی در مورد بهداشت عمومی ، جامعه ای ضعیف و آسیب پذیر و به طور کلی با دولت شکننده ای روبرو است که بیش از هر زمان دیگری مستعد از هم پاشیدگی دولت مرکزی در مقابل بحران پیش رو است بنابراین شیوع کورنا در افغانستان این کشور را همچون دیگر کشورها و چه بسا بیشتر با مشکلات عدیده انسانی ،سیاسی و اقتصادی روبه رو خواهد کرد.

کشور افغانستان از جمله کشورهای همسایه است که پس از شیوع کرونا در ایالتهای مرزی با ایران خواستار بستن مرزهای خود با ایران شد و بسته شدن موقتی مرزها مشکلات عدیده ای برای تجارت ایران و افغانستان در پی داشت. زیرا حجم  تبادلات تجاری میان افغانستان و ایران سالانه به یک و نیم میلیارد دلار می‌رسد.

افزون بر این، افغانستان از طریق بندر عباس و چابهار ایران کالاهای خود به سایر کشورها ترانزیت می کند. بی تردید این حالت اضطرار و بسته شدن حتی موقتی مرزها  میان افغانستان و ایران تاثیر منفی بر اقتصاد افغانستان و ایران دارد. بنابراین باید با رعایت پروتکل های بهداشتی در مرزها امنیت بهداشتی هر دو کشور حفظ شود در عین حال در این شرایط که ضربه های سهمگین اقتصادی بر دو کشور وارد می شود تبادلات تجاری بر مدار امنیت بهداشتی همچنان پابرجا باشد. بنابراین در این شرایط کشورها باید با حفظ تمام پروتکل های بهداشتی در کنار هم برای مهار این پاندمی تلاش کنند زیرا موفقیت در این مسیر جز با همیاری میسر نمی شود.

همچنین در این دوران جدید  ایران قادر است با داد و ستد علمی و فرهنگی، به جایگاه واقعی و شایسته خود در عرصه علمی و فناوری در جهان دست یابد. و از طریق صادرات  ، انتقال و تبادل دانش و فناوری به کشورهای همسایه  در دوران پساکرونا علاوه بر اینکه  از نظر اقتصادی می‌تواند تهدیدات حاصله از این بحران را کاهش دهد می‌توانند با توجه به مشکلات بقیه کشورهای جهان، با اتخاذ راهبردهای مناسب و آینده‌نگری هوشمندانه، این تهدید را به فرصتی جدی برای ایران تبدیل کند و این ابتکار عمل می‌تواند نخست در مورد بحران‌های منطقه‌ای و همسایگان ایران مورد توجه قرار گیرد.